ANALOJİ

ANALOJİ

Günümüzde yapılandırmacılık kuramı ışığı altında yenilenen öğretim programında, matematiksel bilgi ve beceriler gerektiren konular hafifletilmiş, daha çok kavram öğretimine önem verilmiştir. Yapılandırmacı kurama göre öğrenme, bireylerin çevrelerinden bilgi edindikleri ve önceki bilgi ve deneyimlerine dayanarak bireysel yorumlama ve anlamlandırmaları yapılandırdıkları aktif bir süreçtir.

Konuların öğretiminde öğrencinin bilimsel bir olayı açıklayabilecek bilgi düzeyinin olmaması sık karşılaşılan bir durumdur. Bu durumda öğrenciden konu ile ilgili kavramları ezberleyerek bilginin kalıcı olduğunu kabul etmek gerçekçi değildir.

Bu problemlerin giderilmesinde kullanılabilecek çeşitli yöntem ve teknikler bulunmaktadır. Bu tekniklerden bir tanesi de ANALOJİLER’dir.

Analoji Nedir?
Öğretimde kavram yanılgılarını gideren önemli yöntemlerden biridir.

Derslerde analoji kullanmak, öğretmene ve öğrenciye büyük kolaylıklar sağlamakta, aynı zamanda öğrencilerde kavramsal değişimin gerçekleşmesinde önemli bir rol oynamaktadır.

Analoji; bilinmeyen, yabancılık çekilen bir olgunun, bilinen, benzer olgularla açıklanması olarak tanımlanmaktadır.

• Bilinen durum ? Kaynak
• Bilinmeyen durum ? Hedef

Analoji, çok güçlü bir öğrenme ve öğretme aracı olup, problem çözme, açıklama yapma ve tartışma ortamı oluşturma gibi birçok amaç için de iyi bir araçtır.
Analoji Nasıl Oluşturulur?
• Hedef kavram tanıtılır.
• Kaynak kavram hedef kavrama göre düzenlenir.
• Hedef ve kaynak kavramlar arasındaki benzer özellikler tanımlanır.
• Benzerlik ayrıntılı olarak belirtilir.
• Analojinin ayrıldığı yerler varsa belirlenir.
• Sonuç, bir çizelge ile belirtilir.

BİLİŞSEL ALAN – DİL ALANI
Hedef: Dili etkili bir şekilde kullanabilme
Hedef Davranış:    1. Nesne, durum yada olayı anlaşılır şekilde açıklama
2. Aynı anlama gelebilecek düşünceleri farklı sözcüklerle açıklama

Uygulama;
   Öğretmen, sınıfa vücudumuzun iç organlarını tanıtan bir maket getirir. “Çocuklar bakın bu makette vücudumuzu tanıtan organlar var. Bakın burası ağız biz burada besinleri çiğniyoruz, bakın burası da yemek borusu besinler buradan tükürükler yoluyla yumuşar ve mideye yollanır. Mide de emilerek bağırsaklara yollanır. Bakın bağırsakları görüyor musunuz. Çocuklar iki bağırsağımız var. Biz bunlara ince ve kalın bağırsaklar diyoruz. Besinlerimiz mideden önce incebağırsağa yollanır burada bize yararlı olan besinler kalır, yararsızlar ise kalınbağırsağa yollanır. Buradan da dışkı olarak vücuttan atarız” denir. Öğretmen “Peki şimdi bu yolculuğu birde biz deneyelim. Dağıttığım krakerleri herkes ağzına atsın, haydi çiğneyelim, herkes yuttu mu. Bu yolculuk nasıl devam ediyor”, denilerek sınıfa sorular yöneltir. Çocuklardan gelen cevaplar doğrultusunda etkinlik sürdürülür.
Öğretmen “Çocuklar bakın burada bir panomuz var, sizce bu panoda ne anlatılıyor, neler görüyorsunuz” denilir. “Yiyeceğin Yolculuğu” adlı pano hakkında çocuklarla konuşulur.

   1. Basamak: Bu resimdeki adamlar ne yapıyor kim söyleyecek denilerek resimdeki adamları yiyeceği küçük parçalara ayıran dişlere benzetmelerine yardımcı olunur. Benzetmeler çocuklara buldurulmaya çalışılır. Burada Taşları sulayan adamlar sizce ne yapıyorlar neye benziyor çocuklar denilerek, bu suyu tükürüğümüzle besinleri yumuşatmamıza benzediğini söylemelerine yardımcı olunur. Yada gelen değişik benzetmeler üzerinde konuşulur. Buradaki süpürgeli adamlar e yapıyorlar denilerek yiyeceklerin dilimizle yemek borusuna itilmesi gibi adamlarında taşları ittiğini söylemeleri sağlanır.

   2. Basamak: Peki çocuklar yediklerinizi yuttuğunuzda yiyeceklerimiz nereye doğru yol alır. Bu resimde ne görüyorsunuz. Bu yol neye benziyor, denilerek yiyeceklerimizin yemek borusundan geçtiği çocuklara buldurulmaya çalışılır.

   3. Basamak: Çocuklar yemek borusundan geçen yiyeceklerimiz nereye gelir. Peki bu resimlerden hangisi midemiz olabilir. Resimdeki iş makinesiyle gösterilen yer çocuklara buldurulmaya çalışılır ve mideye benzetmeleri sağlanılır. Peki bu mideyi başka neye benzetebiliriz. Yiyeceklerimiz mideye geldiğinde ne olur vb. sorular çocuklara yöneltilerek kendilerinin bir sonuca varmaları sağlanır.

   4. Basamak: Evet çocuklar yiyeceklerimiz mideden sonra incebağırsağa gelir. Peki sizce resimde incebağırsağa benzeyen bir resim var mı? Bu resimdeki adamlar sizce ne yapıyor olabilir, denilerek çocukların mideden yollanan karışıma burada bir takım yararlı sular katılır. Tıpkı adamların oraları sulaması gibi. Peki burada işaret eden adamlar bize ne anlatmak istiyor denilerek yararlı besinlerin kalacağını yararsızların ise kalınbağırsağa yollanacağını söylemelerine yardımcı olunur.

   5. Basamak: Çocuklar kalınbağırsağımız incebağırsağımızdan daha kısa ve daha kalındır. Bu resimde kalınbağırsağımız hangisi olabilir. Resimdeki süpürgeli adamlar ne yapıyorlar. Buradaki kanalizasyonlar neye benziyor denilerek artık besinlerin adamlar tarafından tıpkı kirli suların kanalizasyona atıldığı gibi yararsız besinlerinden vücuttan atıldığını söylemelerine yardımcı olunur.

   Etkinlik sonunda çocuklar yiyeceğimizin yolculuğunun nasıl olduğunu anlayabildik mi? Hadi şimdi hep beraber bu yolculuğu canlandıralım denilerek, çocuklara roller dağıtılır. Canlandırma yapılır. Yine sınıftaki çocuklara neyi neye benzetiriz denilerek çocukların fikirleri alınır. Fikirler arasından benzetmeye uygun olan seçilerek sınıfta canlandırma yaptırılabilir.

Bir Analoji Örneği
* Fotoğraf makinesi ile insan gözü arasında kurulan analoji:
1. Hedef kavramın tanıtılması
2. Kaynağın çıkarılması için ip uçları (fotoğraf makinesi)
3. Kaynak ve hedef durumun benzer özelliklerinin tanıtılması (retina ve film)
4. (insan gözü)
5. Analojilerin nerede geçersiz olduğunun gösterilmesi
6. Sonuçların belirtilmesi

Fotoğraf
makinesi
(kaynak
kavram)
İnsan gözü
(hedef
kavram)
Lens
Lens
Diyafram
İris
Film
Retina
Ters görüntü
Ters görüntü

Analoji Kullanılırken Dikkat Edilecek Noktalar:
• Hangi konuda, hangi analojinin kullanılacağı tespit edilmeli ve ona göre plan yapılmalıdır.
• Öğrenciler, kendi analojilerini oluşturabilmeleri için yönlendirilmelidir.
• Analojilerin konuyla yakından ilişkili olmasına, kavram yanılgısına yol açmamasına ve ön bilgilerle bağlantılı olmasına dikkat edilmelidir.
• Kullanılan analojiler, öğrencilerin bilişsel seviyelerine uygun olmalıdır.

Analoji Çeşitleri
• Basit analojiler
(kalbin pompaya, sinir sisteminin telefon kablosuna benzetilmesi…)
• Hikaye tarzında analojiler
(Konunun bir hikâyeye dayandırılarak anlatılması…)
• Resimli analojiler
(diyagramlar, fiziksel deneyler, öğrencilerin yer aldığı simülasyonlar, bilgisayar destekli aktiviteler…)

Basit Analojiler
Herhangi bir olay-olgunun bire bir benzetilmesidir.
Örneğin;
• Kalbimizin (H) – Bir pompaya (K),

• Elektrik-telefon kabloları (K) – Sinir Sistemine (H)

• Bir şehrin şu şebeke sistemini (K) – vücudumuzdaki Dolaşım sistemine (H)

• Akyuvarlar (H) – asker (K)

Hikâye Tarzındaki Analojiler
Bir olayın açıklanmasının hikayeleştirilerek bir başka olayla (bazen de oyunla) açıklanmasıdır.
FOTOSENTEZ
EKMEK PİŞİRME VE FOTOSENTEZ

SÜREÇ

EKMEK PİŞİRME

FOTOSENTEZ
Materyaller
Un, Süt, Su, yağ, yumurta
Karbondioksit, Su
Enerji Kaynağı
Fırının ısısı
Güneş ışığı
Son ürün
Ekmek
Şeker (Glikoz)Oksijen
Resimli Analojiler
Olay / olgunun açıklanmasını resimli olarak ifade etmek ve resim üzerinde gerekli benzetmeler yapmaktır.

Örneğin; bir hücredeki organeller ve görevleri (H) çizilmiş resim üzerinde bir okula (K) benzetilerek açıklanabilir.
Mitokondri (H) bir Enerji Santrali/ kalorifer dairesine (K);
Lizozom (H) çöpçü arabasına (K) ;
Hücre zarı (H) okulun kapısındaki bekçi ya da bahçe duvarlarına (K)
benzetilebilir.

• Resimli analojide hücre bir fabrikaya benzetilmektedir.
• Hücre içindeki organeller de fabrikanın bölümleridir.

Analojinin Faydaları
• Öğrencilerin eğitim ortamına aktif katılımını sağlar, bilimsel düşünme, problem çözme ve tahmin etme yeteneklerini geliştirir.
• Öğrenenlerin düşünme yeteneklerini ve yaratıcılıklarını geliştirir.
• Bilimsel kavramların öğrenilmesini ve akılda uzun süre tutulmasını kolaylaştırır.
• Anlaşılması zor olan soyut kavramların somut hale getirilmesinde oldukça kullanışlıdır.
• Eğitimde analoji kullanmak, öğrenci merkezli, aktif öğretim ortamının oluşturulmasına katkıda bulunur.

1 Cevap
  1. 30 Kasım 2014

Yorumunuzu Yazınız

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir