MERKEZİN KONTROLÜ
Satranç tahtasının e4, d4, e5, d5 kareleri merkez kareleridir ve bu
karelerin kontrolüne merkezin kontrolü denir. Merkezin kontrolü çok
önemlidir. Bu karelerden en az birini ve belki de üç tanesi kontrol
altında bulundurmadan hiç bir kuvvetli saldırı başarıyla sonuçlanamaz.
Açılıştaki manevraların birçoğundan amaç, girişimi sağlayan merkez
kontrolüdür. Bazı hamleler serisinin amacı bu olduğundan bu gibi
hamleleri anlamak için bu hususu hatırlamak gerekir. Kitapta ilerledikçe bu
noktalara daha fazla temas edeceğim. Şimdiki halde bazı açılışları
tetkik ederek genel ilkelere göre bu açılış hamlelerini izah
edeceğim. Bu suretle oyuncu bunlar hakkında doğru bir fikir
edinerek yeni ve güç durumlarla karşılaştığı zaman doğru yolu daha
kolaylıkla bulabilecektir.Örnek 18-
1. e4 e5 2. Af3 d6.
Bu zayıf bir hamledir. Siyah hemen savunmaya geçiyor. İlke olarak
da hamle yanlıştır, çünkü açılışta mümkün olduğu takdirde piyonlar yerine
aletleri oynamalıdır.
3. d4.
Beyaz hemen saldırıya geçecek merkezi kontrol etmeye ve
kuvvetlerini yerleştirmek için saha kazanmaya uğraşıyor. 3. …Ad7
Siyah merkezi bırakmak istemiyor ve bu hamleyi daha tabii olan
Ac6 hamlesine tercih ediyor, c6 karesi atın gelişmesi için normal
olan yerdir. İlkeler bakımından da siyahın hamlesi yanlıştır, çünkü bu
hamle ile c8 deki filin yolu tıkanıyor. Ad7 hamlesi siyah
aletlerin hareketini sağlayacak yerde aksine onları büsbütün
sıkıştırmaktadır.
4. Fc4 h6.
Siyah yaptığı zayıf hamlelerin zararını görmeye başlamaktadır. Siyah
tarafından yapılan bu gibi bir hamle o açılışın kötülüğüne bir delildir.
Çünkü beyaz Ag5 oynamakla tehdit etmekte idi. Siyah buna 4.
…Fe7 hamlesi ile de engel olamazdı: çünkü 5. dxe5 Axe5 (eğer 5.
…dxe5 6. Vd5) 6. Axe5 dxe5 7. Vh5 beyaz bir piyon kazandığı gibi
çok sağlam bir duruma da geçer.
5. Ac3 Agf6 6. Fe3 Fe7 7. Ve2.
Görülüyor ki beyaz henüz rok yapmıyor. Bunun sebebi
de önce aletlerini oyuna sokarak rakibi tehdide devam etmek
istemesidir. Aynı zamanda siyah, vezirine yer açmak için c6
oynamak zorundadır, çünkü beyaz Kd1 ve sonra da dxe5 ile
tehdit etmektedir.
Siyahın diğer herhangi bir hamlesi onu sonunda exd4 oynamaya mecbur
ederek merkezi beyaza terketmek zorunda bırakır.
7. …c6 8. Kd1 Vc7 9. 0-0.
Bu son hamle ile beyaz gelişmesini tamamlar. Siyahın durumu ise
sıkışıktır. Basit bir inceleme beyazın durumunun çok
sağlam olduğunu gösterir. Durumunda hiç bir zayıflık olmadığı gibi
aletleri de rakibin durumuna hücum için gereken herhangi bir manevrayı
yapmaya hazırdır. Oyuncu bu örneği dikkatle incelemelidir. Bu örnek
bazen roku geciktirmenin de mümkün ve avantajlı olduğunu gösterir.
Buradaki hamleleri hiç biraçılış kitabına müracaat etmeksizin aklıma
geldiği gibi verdim. Bundan dolayı tarafımdan verilen bu hamlelerin
standart açılışlara uygun olup olmadığını bilmiyorum, fakat
kitabın henüz bu kısmında iken okuyucunun daha ileride anlıyabileceği
fazla teknik ayrıntılara girmek doğru değildir.
Örnek 19-
1.e4 e5 2. Af3 d6 3. d4 Fg4.
Bu hamle de gördüğümüz kurallardan birine aykırı olduğundan fenadır.
Bu kurala göre filleri çıkarmazdan önce en azından bir atın çıkarılmış
olması gerekir. İkinci mahzur da fıli at ile değişmektir ki bu da
açılışta genellikle fenadır, ta ki buna karşılık bir üstünlük
sağlayabilsin.
4. dxe5 Fxf3.
4. …dxe5 bir piyon kaybettirir
5. Vxf3 dxe5 6. Fc4 Vf6.
Af6, Vb3 ile beyazlar bir piyon kazanır.
7. Vb3 b6 8. Ac3 c6.
Ad5 hamlesine engel olur.
Siyahın vezirden başka hiç bir taşı gelişmemiştir. Beyazların ise
bir atı ve fili gelişmiş olup siyahın son hamlesine rağmen Ad5
oynayarak bir üstünlük sağlayabilir. Okuyucu bu durumdan doğabilecek,
çeşitli devam yollarını analiz etmelidir.
Oyunu az bilen okuyucularımızın faydalanmaları için
bu analizi kısaca gösterelim:
9. Ad5! cxd5 10. Fb5+ Şe7 (10. …Ad7 11. Fxd7+ Şxd7
12. Vxd5+ beyazlar kaleyi kazanır.) 11. Vxd5 beyaz aleti geri
alır. Çeviren
Bu örnekler daha önce belirtilen kuralların pratikteki uygulamasını
göstermektedir. Okuyucu oyun başında piyonlarla değil aletlerle oynamaya
dikkat etmelidir. Özellikle bazı yeni başlayanların yaptığı gibi a3 veya
b3 hamlelerini oynamamalıdır.
saÄŸolun .