ÖDÜLLENDİRME
Disiplin sağlamada en önemli unsurlardan biri olan ödül, olumlu bir davranıştan sonra verilen ve o davranışın yapılmasını pekiştiren etmendir. İstenmeyen bir davranışın yapılmamasının ardından da verilebilir. Ödüllendirilmek, çocuğa davranışının doğru olduğunu gösterir.
Anne babası tarafından takdir edildiği için mutlu olan çocuk, onay almak için o davranışı sürdürür, onaylanmayan davranışları yapmaktan kaçınır. Ancak anne babalar genellikle “zaten yapılması gerek” düşüncesiyle olumlu davranışları vurgulamaktan kaçınır, ödüllendirmenin çocuğu şımartacağını düşünür. Oysa olumlu davranışlarına güzel tepkiler almayan, sadece olumsuz davranışlarına kızılan çocuk, “doğru yaptıklarım kimsenin umurunda değil ama yanlışlarım anne babamın ilgisini çekiyor” diye düşünüp olumsuz davranışı tercih eder. Böylece anne baba, çocuğu farkında olmadan olumsuz davranışa iter.
Ödülün pek çok türü vardır ve çocuğa verilecek ödül bulmak sanıldığı kadar zor değildir, Oyuncak, kıyafet, kitap gibi çocuğun sevdiği şeylerin alınmasının yanında “güzel davranmak sana çok yakışıyor, seni böyle görünce çok sevindim” gibi kutlayıcı, yüreklendirici ve sonraki davranışlar için heveslendirici sözler (sözel ödüllendirme), öpmek, sarılmak ve saçlarını okşamak da çocuklar için çok değerli manevi ödüllerdir. Sözel ve manevi ödüller, davranış kazandırmakta maddi ödüllerden daha etkilidir. Günlük hayatta yapılan pek çok şey de ödül olabilir. Çocuğu duymaktan hoşlandığı, mutlu olduğu sözler, sevdiği yemekler, gitmek istediği yerler (çocuk parkı), yapmaktan zevk aldığı hoş zaman geçirdiği şeyler (müzik dinlemek, çizgi film izlemek vb.), sevdiği aktiviteler (çeşitli spor ve sanat etkinlikleri), birlikte olmak istediği kişiler ödül olarak seçilebilir. Çocukla sevdiği bir oyunu oynamak bile harika bir ödül olabilir. Bu liste zenginleştirilebilir ve gerektiğinde yararlanılabilir.
Bu ödüllerin veriliş biçimi, davranışın özelliğine, çocuğun göstereceği uyum ve başarıya göre değişir. Doğru ödüllendirme tekniği seçildiğinde hedefe daha kolay ulaşılır. Uygun olmayan ödüllendirme, davranışın kazanılmasında faydalı olmaz. Bazı davranışlar, aşamalarında ödüllendirilmeyi gerektirir. Örneği çocuğa kendi kendine yemek yene davranışı kazandırılırken önce kaşığı tutması, sonra kaşığa yiyecek alması “aferin ne güzel tuttun, ne güzel aldın” gibi sözlerle, öpücüklerle ödüllendirilmelidir. Çocuk başlangıçta yemeği ağzına götürürken döker, alıştırma yaptıkça kaşıktaki yiyeceği dökmeden ağzına götürmeyi öğrenir. Bu aşamada çocuğu cesaretlendirerek doğruya ulaşması sağlanmalı ve başarılı olduğu denemeleri yine ödüllendirilmelidir. Ödüllendirmek için çocuğun dökmeden yemek yemesi beklenirse davranışı kazanması zorlaşır ve gecikir.
Bazı davranışlarda da ödüle ulaşmak için puan ya da yıldız biriktirme etkili olur. bu yöntem uygulanırken önce çocuğa yöntem hakkında bilgi verilir, yapması istenen davranış, toplayacağı yıldız sayısı ve sonunda alacağı ödül kararlaştırılır. Çocuk, söz konusu davranışı her yaptığında 1 yıldız verilir ve yıldızlar belirlenen sayıya ulaştığında ödüllendirilir. Örneğin odasını toplama davranışını kazandırmak için, çocuğa “odanı her topladığında sana bir yıldız vereceğim, toplam yıldızın olunca parka gideceğiz” gibi bir yaklaşım faydalı olabilir. Ancak oda toplama davranışı tam olarak tanımlanmalıdır. Çocuğun zevk alması için yıldızlar, renkli kalemlerle atılabilir. Yıldız yerine farklı şekiller kullanılabilir veya renkli kartlar hazırlanıp çocuğun bunları biriktirmesi istenebilir.
