SARI HUMMA HASTALIĞI

Sarıhumma (Yellow fever)

Sarı humma virüsü, maymun, fare, kobay ve sivrisineklerde kolayca üreyen küçük bir RNA virusudur. Kanamalarla seyreden ve son derece öldürücü bir viral hastalığa neden olur. Isı ve dezenfektanlara dayanıklıdır.

Aedes aegypti cinsi Sivrisineğin sokmasıyla bulaşarak, “sarı humma”ya neden olur. Ateş, ağrı, bulantı, kusma yapar. Deride sararmaya neden olur. Afrika ve Güney Amerika’da yaygındır. Bulaşıcıdır, kontrol altına alınmadığında salgınlar görülür. Aşıyla koruma sağlanır. Sarı humma virüsü, 45-55 nm boyundadır ve genetik materyali RNA’dan oluşur. Siyahi ırk doğuştan sarı humma hastalığına karşı dirençlidir.

Etken:
Flavivirüs cinsine ait bir arbovirüs olan, Sarı Humma virüsü.

Bulaşma Yolu:
Sarı humma; kentsel ve bazı kırsal alanlardaki enfekte edici Aedes Aegypti sineklerinin, ya da Güney Amerika’daki ormanlardaki diğer sineklerin ısırıklarıyla bulaşır. Sinekler gündüzleri ısırmaktadır. Bulaşma olayı 2500 metreye kadar olan yerleşim birimlerinde gözlenebilir. Sarı humma insanları ve maymunları enfekte etmektedir. Vahşi yaşamın hüküm sürdüğü yerler ve ormanlık bölgelerde, maymunlar enfeksiyonun başlıca deposudur ve enfeksiyonun maymundan maymuna bulaşması sinekler aracılığıyla olur. Enfekte edici sinekler, ormanlık alana giren insanları ısırabilir ve genellikle yerel vakalara ve küçük salgınlara neden olur. Kentsel bölgelerdeki bulaşmada maymunların rolü yoktur, enfeksiyon sinekler vasıtasıyla insanlar arasında yayılır. Yoğun kitlelerin yaşadığı yerlerde enfeksiyonun vuku bulması, büyük sarı humma salgınlarına sebebiyet verebilir.

Afrika’daki nemli savana bölgelerinde ara bir bulaşma modeli yaygındır. Sinekler hem insanları hem de maymunları enfekte eder ve böylece lokal salgınlara neden olurlar.

Hastalığın Seyri
Bazı enfeksiyonlar belirtisiz seyretse de, birçok enfeksiyon iki safha ile karakterize olan akut bir hastalığa neden olur. Başlangıçta; ateş, kas ağrısı, baş ağrısı, titreme, iştahsızlık, mide bulantısı ve/veya kusma ve sıklıkla kalp atışında yavaşlama görülür. Hastaların yaklaşık %15’i birkaç gün içinde ikinci safhaya girerler: Yeniden ateş çıkması, sarılık gelişmesi, karın ağrısı, kusma ve kanama belirtileri. Bu hastaların yarısı ilk belirtilerin başlamasından 10-14 gün sonra ölürler.

Coğrafi Dağılım
Sarı humma virüsü, Afrika’nın bazı tropikal bölgelerinde ve Amerika’nın orta ve güney bölümlerinde lokal olarak yaygınlık gösterir. 1980’lerin başından beri salgınların sayısı artmaktadır. Vektörün ve uygun primat konakların mevcut durumda olmasından dolayı diğer ülkeler de sarı humma riskini taşımaktadırlar (henüz hiçbir sarı humma vakasının tespit edilmediği Asya da dahil).

SARIHUMMA HASTALIĞININ GÖRÜLDÜĞÜ ÜLKELER:
ANGOLA GİNE PARAGUAY
BENİN GİNE-BİSSAU PANAMA
BOLİVYA GUYANA PERU
BREZİLYA KAMERUN RUANDA
BURKİNA FASO KAPE VERDE SAO TOME ve PRINCIPE
BURUNDİ KENYA SENEGAL
ÇAD KOLOMBİYA SİERRA LEONE
EKVADOR KONGO CUMHURİYETİ SOMALİ
EKVATOR GİNESİ KONGO DEMOKRATİK CUMH. SUDAN
ETİYOPYA LİBERYA SURİNAM
FİLDİŞİ SAHİLİ MALİ TANZANYA
Fransız Guyanası (Fransa) MORİTANYA TOGO
GABON NİJER TRINIDAD ve TOBAGO
GAMBİYA NİJERYA UGANDA
GANA ORTA AFRİKA CUMHURİYETİ VENEZUELA

Yolcular için Risk
Sarı hummanın yaygınlık gösterdiği yerlere seyahat eden kişiler risk altındadırlar. Ormanlık bölgelere ve vahşi ortamlara giren kişiler için risk çok daha fazladır.

Sarıhumma Aşısı
Hastalık, bağışık olmayan yetişkinlerde ölümle neticelenebilir ancak sarı humma aşısı yüksek oranda etkilidir (yaklaşık %100). Sarı hummanın bulaşma riskinin olduğu bölgeler veya ülkelere giden her yolcunun aşı olması tavsiye edilmektedir. Ülke içindeki seyahatler için; kentlerden, sarı humma vakalarının sık görüldüğü alanlara (Amerika’nın güneyi ve Afrika) yapılan yolculuklar için aşı olunması önerilmektedir. Bu durum, bu ülkelerde hastalığın resmi olarak rapor edilmediği hallerde de geçerlidir.

Not: Yolcuların kişisel koruma amaçlı olarak aşı olması zorunlu bir gereksinim değildir.

Kimlere Yapılır: Vakaların sık görüldüğü bölgelere giden tüm yolculara yapılır. 9 ayını doldurmamış bebekler için kullanılmaz, gebelikte de kısıtlamalar vardır.

Aşının türü: Canlı viral aşı 10 yılda 1 yapılır.

Kimlere Yapılamaz: Yumurta alerjisi; ilaç, hastalık ya da semptomatik HIV enfeksiyonundan dolayı bağışıklık baskılanması; önceki bir doza karşı aşırı duyarlılık; gebelik

Gitmeden Önce: Uluslararası aşılama sertifikası, aşılandıktan 10 gün sonra geçerlilik kazanır.

Önlemler
Enfeksiyona maruz kalma riski, sinek ısırmalarına karşı tedbir alınarak (Koruyucu elbiseler, cibinlik, sivrisinek kovucu preparatlar) azaltılabilir. Sarı hummayı taşıyan sineklerin daha çok gündüzleri ısırdığı unutulmamalıdır.