SATRANÇ NASIL OYNANIR

SATRANÇ NASIL OYNANIR

Satranç iki kişi arasında ve kare şeklinde bir satranç tahtası
üzerinde oynanır.

Satranç tahtası beyaz (açık renk) ve siyah (koyu renk) eşit büyüklükte
ve bir beyaz, bir siyah sıralanmış 64 kareden oluşur.

Satranç tahtası her oyuncunun sağına beyaz gelecek şekilde konulur.
Her oyuncunun 16 taşı vardır: Bir Şah, bir Vezir, iki Kale, iki
Fil, iki At ve sekiz piyon.

Oyunun amacı rakip şahı almak yani mat etmektir. Oyuna beyazlar
başlar, fakat önce taşların nasıl hareket ettiğini görelim.
Taşların Hareketi

Satranç taşlarının her birinin ayrı hareketi vardır. Taşların hareket
yönleri, gidebilecekleri kareler aşağıda boş satranç tahtasını temsil
eden diyağramlarda ayrı ayrı gösterilmiştir.

ŞAH, bitişiğindeki karelere gidebilir.

KALE, yatay ve dikey olarak ilerler.

FİL, çapraz hareket eder. Filler oyun boyunca aynı renk karelerde
kalırlar.

VEZİR, dikey, yatay ve çapraz gider.

AT, L şeklinde bir hareketle üç kare sıçrama şeklinde gider. Taşların
üzerinden atlayabilir.

PİYON, bulunduğu sütunda ileriye doğru bir kare hareket eder. Ancak
başlangıç yerlerinde bulunan piyonlar istenirse iki kare
ilerletilebilir.

Taş Alma

Taş alma, alınan taşın satranç tahtası dışına çıkarılması ve alan taşın onun
yerine konulmasıdır. Bir taşın gidebileceği karelerde rakip bir taş
varsa, onu alabilir. Taş alma zorunlu değildir. Taşlar, (at hariç)
kendi taşlarının ve rakip taşların üzerinden atlamazlar.

Piyonlar çapraz olarak taş alır. Dikey olarak ilerlemekte olan
piyon önündeki karenin sağ ve solundaki karelerde bulunan taşları
alabilir.

Geçerken alma, piyonlara özgü bir taş alma şeklidir. Başlangıç yerinde
bulunan bir piyon iki hamle ilerletildiğinde rakip piyonun taş
alma alanından geçerse, rakip piyon bu piyonu, hemen yapmak
şartıyla, alabilir. Geçerken alma, diyagramda c ve d sütunlarında
gösterilmiştir c sütununda başlangıç yerinde bulunan piyon iki kare
ilerletildiğinde d sütununda bulunan beyaz piyon onu alabilir ve ok
işareti ile belirtilen kareye geçer. Beyaz, hamle sırası kendisine
geldiğinde geçerken alma hakkını kullanmazsa sonraki hamlelerde bunu
yapamaz.

Piyonun Vezir Olması Son yatık sıraya ulaşan piyon, piyon olarak kalamaz,
oyuncu onu kendi renginden şahtan başka bir taşa yükseltir. Bu şekilde bir
oyuncu birden fazla vezire, ikiden fazla kaleye, ata ya da file
sahip olabilir.

Rok Rok yapma, şah ile kalelerden bir arasındaki bir harekettir,
şahın tek hamlesi olarak kabul edilir ve şöyle yapılır. Şah,
kalelerden birine doğru iki kare ilerletilir, kale de şahın
üzerinden atlatılarak bitişiğindeki kareye konur. Rokun amacı, şahı
rakip taşların saldırısından uzak bir yere götürmek ve kaleyi oyuna
sokmaktır.

Rok yapmak, aşağıda sayılan hallerde mümkün değildir:

a) Şah ya da kale ile daha önce hamle yapılmışsa,

b) Şahın bulunduğu, geçeceği ve gideceği kareler rakip taşların tehdidi
altında bulunuyorsa,

c) Şah ile kale arasında bir taş varsa, Bir oyuncu rok yaparken önce
kaleye dokunursa bu hareket hatalıdır, ancak rok geçerlidir; şah ve kaleye
aynı zamanda dokunur ve rokun mümkün olmadığı anlaşılırsa, oyuncu şah ile
hamle yapmak zorundadır. Bu durumda şahın kurala uygun bir hamlesi yoksa,
yapılan hata geçersizdir.

Mat

Satrançta amaç şahı mat etmektir. Şah mat edilince oyun sona erer.
Rakip şahın bulunduğu kareyi taşlarından biri ile tehdit eden oyuncu
rakibini şah! diyerek uyarır. Şahı tehdit edilen oyuncu, şahın
yerini değiştirmek, tehdit eden taşı almak ya da tehdidi yapan taş
ile şah arasında kendi taşlarından birini getirmek zorundadır.
Kısaca, şah tehdidi yapılacak ilk hamlede etkisiz hale
getirilmelidir. Bu yapılamadığı takdirde şah mat olur ve oyun biter.
Kendi şahını şah tehdidinden koruyan bir taş, rakip şahı şah ile
tehdit edebilir.

Beraberlik Aşağıdaki hallerden birinin meydana gelmesi ile, oyun
berabere sonuçlanmış sayılır:

1- Hamle sırası kendisinde olan oyuncu, şahı tehdit altında olmadığı
halde, kurallara uygun hiç bir hamle yapamıyorsa, (Pat durumu)

2- Her iki oyuncu aralarında anlaşmışlarsa,

3- Oyunculardan biri, aynı durumun üç defa tekrarlandığını ileri sürmüşse,

4- Oyunculardan biri taş almadan ya da piyon hamlesi yapmadan
arka arkaya en az 50 hamle oynandığını kanıtlamışsa,
Turnuvalarda zaman sıkışması nedeniyle oyunlarını yazamamış olan bir
oyuncu son iki maddeye dayanarak beraberlik isteğinde bulunamaz.
Tutulan Taş Oynanır Hamle sırası kendisinde olan oyuncu taşlarından
birine dokunursa onu oynamak, rakibin taşlarından birine dokunursa
onu almak zorundadır. Eğer tutulan taş oynanamıyorsa ya da alınamıyorsa,
bunun bir sonucu yoktur. Oyuncu tuttuğu taşı elinden bırakmadıkça onu
herhangi bir kareye koyabilir. Taşları düzeltmek amacıyla tutmak isteyen
oyuncu rakibine önceden düzeltiyorum diyerek haber vermelidir. Oyunların
Yazılması Satrançta oyunların nasıl yazıldığını bilmek bazı yararlar sağlar:
Turnuvalarda oyunların yazılması zorunludur. İlerlemek için kitap
ve dergilerde yayınlanan bilgileri ve oyunları izlemek gerekir.
Her oyuncu kendi oyunlarını zaman zaman inceleyerek hatalarını
öğrenmelidir.