Piri Reis Kimdir

Piri Reis Kimdir 

(d. 1465-70, Gelibolu – ö. 1554)

Osmanli denizcisi. Amerika’yi gösteren Dünya haritalari ve Kitab-i Bahriye adli denizcilik kitabiyla taninmistir.

Piri Reis essiz bir kartograf ve deniz bilimleri üstadi olmasinin yani sira, Osmanli deniz tarihinde izler birakmis bir kaptandir. Türk denizciligi ekolünün
piri sayilan Karamanli Kemal Reis’in yegenidir. Asil adi Muhiddin olan Piri Reis, 1465 yilinda Karaman’da dogmustur. O dönemde Karamanogullari Osmanli
devletine katilmis, Fatih Sultan Mehmet’in emriyle, Beyligin ileri gelenleri Istanbul’a göç ettirilmistir. Kemal Reis ve ailesi önce Istanbul’a, bir süre
sonra Gelibolu’ya giderek orada yerlesmistir.

Piri ve amcasi Kemal Reis, uzun yillar Akdeniz’de korsanlik yaptilar. 1486’da Granada’nin (Girnata) Osmanli Devleti’nden yardim istemesi üzerine 1487-1493
yillari arasinda Piri ve amcasi, gemilerle Granadali (Girnatali) müslümanlari Ispanya’dan Kuzey Afrika’ya tasidilar. 1499-1502 yillarinda Osmanli Donanmasi’nin
Venedik Donanmasi’na karsi saglamaya çalistigi deniz kontrolü mücadelesinde Osmanli gemi komutani idi. Piri Reis Akdeniz’de yaptigi seyirler sirasinda
gördügü yerleri ve yasadigi olaylari, daha sonra Kitab-i Bahriye adiyla dünya denizciliginin de ilk kilavuz kitabi olma özelligini tasiyacak olan kitabinin
taslagi olarak kaydetti.

Piri Reis, 1511’de amcasinin ölümünden sonra, bir süre için açik denizlere açilmadi ve Gelibolu’ya yerlesti. Burada, önce 1513 tarihli ilk dünya haritasini
çizdi. Atlas Okyanusu, Iber Yarimadasi, Afrika’nin batisi ile yeni dünya Amerika’nin dogu kiyilarini kapsayan üçte birlik parça, iste bu haritanin elde
bulunan bölümüdür. Bu haritayi dünya ölçeginde önemli kilan, Kristof Kolomb’un hala bulunamamis olan Amerika haritasindaki bilgileri içeriyor olmasidir.

Piri Reis haritasini, Yavuz Sultan Selim’in Misir seferi sirasinda, 1517’de padisaha sundu.

Bazi tarihçilere göre, Osmanli padisahi dünya haritasina bakmis ve ‘Dünya ne kadar küçük…’ demistir. Sonra da, haritayi ikiye bölmüs ve ‘biz dogu tarafini
elimizde tutacagiz..’ demistir.. Padisah, daha sonra 1929’da bulunacak olan diger yariyi atmistir. Bazi kaynaklarca, günümüzde bulunamamis olan dogu yarisini,
Hint Okyanusu’nun ve onun Baharat yolunun kontrolünü ele geçirmek için Padisahin yapacagi olasi bir sefer için kullanmak istedigi bile iddia edilmektedir…

Piri Reis seferden sonra, tuttugu notlardan Bahriye için bir kitap yapmak amaciyla Gelibolu’ya döndü. Derledigi denizcilik notlarini bir Denizcilik Kitabi
(Seyir Kilavuzu) olan Kitab-i Bahriye’de bir araya getirdi..

Kanuni Sultan Süleyman’in dönemi, büyük fetihler dönemiydi. Piri, 1523’deki Rodos seferi sirasinda da Osmanli Donanmasi’na katildi. 1524’de Misir seyrinde
kilavuzlugunu yaptigi sadrazam Pergeli Ibrahim Pasa’nin takdiri ve destegini kazaninca, 1526’da gözden geçirdigi Kitab-i Bahriye’sini Kanuni’ye sundu.

Piri Reis’in 1526’ya kadar olan yasami Kitab-i Bahriye’den izlenebilir. Piri Reis, 1528’de de ikinci dünya haritasini çizdi. Bugün elimizde olan Kuzey Amerika
haritasi bu haritanin bir parçasidir.

Sonraki yillarda, güney sularinda devlet için çalisan Piri Reis, bu dönemde, Hint Kaptanligi yapmis, Umman Denizi, Kizil Deniz ve Basra Körfezi’ndeki deniz
görevlerinde yaslandi.

Piri Reis’in Osmanli donanmasinda yaptigi son görev, aci olaylarla biten Misir Kaptanligi’dir. 1552’de çiktigi ikinci seferin son duragi Basra’da, tamire
ve dinlenmeye muhtaç donanmayi birakip ganimet yüklü üç gemi ile Misir’a döndügü için, burada hapsedildi. Donanmayi Basra’da birakmasi, Basra valisi Kubat
Pasa’ya ganimetten istedigi haraci vermemesi, Misir Beylerbeyi Mehmet Pasa’nin politik hirsi yüzünden 1554’te hizmette kusurla suçlandi ve idam edildi.
Ne var ki O, yarattigi evrensel boyuttaki eserleri olan, iki dünya haritasi ve çagdas denizciligin ilk önemli yapitlarindan birisi sayilan Kitab-i Bahriye
ile günümüzde de halen yasamaktadir…

Öldügünde 80 yasinin üzerinde olan Piri Reis’in terekesine devletçe el konuldu.

Osmanli Türklerinde gerçek anlamda haritacilik Piri Reis’le baslar. Bu acemice, emekleyen bir görüntünün aksine, mükemmel bir çikistir. Piri Reis’in Kitab-i
Bahriye adli kitabi bir Türk’ün meydana getirdigi en önemli denizcilik eseri olarak dünyaca selamlanmistir. Dünya haritasi ve Kuzey Amerika haritasinin
çizimlerindeki isabet ve projeksiyon sistemindeki mükemmellik, tüm dünyada büyük hayranlik ve hayret uyandirmaktadir.

Başlıca yapıtları
• Kitab-i Bahriye, (ö.s.), 1935, (Yeni harflerle, Denizcilik Kitabi, 2 kitap, Y. Senemoglu (haz), ty.)
• Piri Reis’in Haritasi (Ilk Dünya Haritasi)
• Piri Reis’in Haritasi (Ikinci Dünya Haritasi)

3 Yorum
  1. 11 Ekim 2008
  2. 12 Nisan 2009
  3. 17 Şubat 2011

Yorumunuzu Yazınız

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir