INSAN HAKLARI EVRENSEL BILDIRGESI
Madde 1. Tüm insanlar özgür,onur ve haklar bakımından eşit doğarlar.Akıl ve vicdan sahibidirler ve birbirlerine karşı kardeşlik duygusuyla hareket etmelidirler.
Madde 2. Herkes ırk,renk,cinsiyet,dil,din,siyasal ya da herhangi bir görüş,ulusal ya da toplumsal köken,zenginlik, doğum ya da herhangi bir ayrım gözetilmeksizin bu Bildirge’de ilan edilen tüm haklardan ve özgürlüklerden yararlanabilir.Ayrıca ister bağımsız ülke uyruğu olsun,ister vesayet altında ya da özerklikten yoksun ya da egemenliği herhangi bir şekilde kısıtlanmış ülke yurttaşı olsun,bir kişi hakkında,uyruğu bulunduğu ülkenin siyasal,yönetimsel ya da uluslararası statüsünden kaynaklanan herhangi bir ayrım yapılamaz.
Madde 3. Herkesin yaşama,özgürlük ve kişisel güvenlik hakkı vardır.
Madde 4. Hiç kimse köle veya tutsak edilemez.Kölelik ve köle ticareti her biçimiyle yasaktır.
Madde 5. Hiç kimseye işkence yapılamaz.Zalimce,insanlık dışı,aşağılayıcı ceza ya da işlem uygulanamaz.
Madde 6. Herkes bulunduğu yerde,hukuksal kişiliğinin tanınması hakkına sahiptir.
Madde 7. Yasa önünde herkes eşittir ve ayrım gözetmeden yasanın korumasından herkesin eşitçe yararlanma hakkı vardır. Herkesin, bu Bildirge’ye aykırı her türlü ayrımcı işleme ve bu tür ayrımcılık için yapılacak her türlü kışkırtmaya karşı eşit bir korunma hakkı vardır.
Madde 8. Herkesin Anayasanın ya da yasanın kendisine tanıdığı temel haklara aykırı işlemlere karşı doğrudan doğruya yetkili ulusal yargı organlarına başvurma hakkı vardır.
Madde 9. Hiç kimse keyfi olarak tutuklanamaz, alıkonamaz veya sürgün edilemez.
Madde 10. Herkes hakları,yükümlülükleri ya da cezai nitelikteki her türlü suçlamalar konusunda,davasının tam bir eşitlikle,bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından hakkaniyetle ve açık olrak görülmesi hakkına sahiptir.
Madde 11. (1) Yasalara karşı eylemde bulunmakla suçlanan her kişi,savunması için gerekli tüm güvencelerin kendisine sağlandığı açık bir yargılama sonunda yasal olarak suçluluğu saptanana kadar suçsuz sayılır.
(2) Hiç kimse,işlendikleri dırada ulusal ya da uluslararası hukuka göre suç oluşturmayan eylemleri ya da ihmallerinden dolayı mahkum edilemez.Aynı şekilde,işlendiği sırada uygulanan cezadan daha ağır bir cezaya çarptırılamaz.
Madde 12. Hiç kimse özel yaşamı,ailesi,konutu ya da yazışmaları konusunda keyfi müdahalelere,onur ve şöhretine karşı saldırıya uğrayamaz.Herkes bu müdahale ve saldırıya karşı yasaca korunma hakkına sahiptir.
Madde 13. (1) Bir devlet içinde özgürce dolaşmak ve yerleşeceği yeri seçmek herkesin hakkıdır.
(2) Herkesin,kendi ülkesi dahil,herhangi bir ülkeyi terk etmek ve ülkesine dönmek hakkı vardır.
Madde 14. (1) Herkesin bir zulüm ve baskı karşısında başka ülkelere sığınma hakkından yararlanma hakkı vardır.
(2) Adi bir suçla ya da Birleşmiş Milletler ilke ve amaçlarına aykırı davranışlarla gerçekten ilgili koğuşturmalarda, bu haktan yararlanılamaz.
Madde 15. (1) Her bireyin yurttaşlığa hakkı vardır.
(2) Hiç kimse keyfi olarak yurttaşlığından ya da yurttaşlığı değiştirme hakkından yoksun edilemez.
Madde 16. (1) Evlenme çağına gelen her erkek ve kadın,ırk,yurttaşlık ya da din bakımından hiç bir kısıtlama olmaksızın evlenme ve aile kurma hakkına sahiptir.Kadın ve erkek evlenmekte,evlilik sırasında ve evliliğin sona erdirilmesinde eşit haklardan yararlanırlar.
(2) Evlenme sözleşmesi ancak evlenecek kişilerin onayı ile yapılır.
(3) Aile toplumun doğal ve temel öğesidir;toplum ve devlet tarafından korunur.
Madde 17. (1) Herkes, tek başına ya da toplu olarak mülkiyet hakkına sahiptir.
(2) Hiç kimse, keyfi olarak, mal varlığından yoksun edilemez.
Madde 18. Herkes, düşünce,vicdan ve din özgürlüğüne sahiptir;bu hak herkes için yalnız ya da topluca, gerek kamu önünde gerekse özel olarak öğretimle,uygulamalarla,tapınma ya da dinsel yükümlülükleri yerine getirerek dinini, ya da inancını ortaya koymak özgürlüğünü de içerir.
Madde 19. Herkes görüşlerinde ve görüşlerini açıklamada özgürdür.Bu özgürlük,görüşlerinden dolayı tedirgin edilmeme,ülke sınırları gözetilmeksizin bilgi ve düşünceleri herhangi bir anlatım yolu ile arama,elde etme ve yayma hakkını da içerir.
Madde 20. (1) Hekesin toplanma ve barışçı birlik kurma hakkı vardır.
(2) Hiç kimse bir birliğe girmeye zorlanamaz.
Madde 21. (1) Herkesin doğrudan doğruya ya da özgürce seçilen temsilciler aracılığıyla ülkesinin kamu işlerinin yönetimine katılmaya hakkı vardır.
(2) Herkes ülkesinin kamu hizmetlerinde, eşit koşullar içinde görev alma hakkına sahiptir.
(3) Kamu iktidarının otoritesi,halkın iradesine dayanır.Bu irade dürüst seçimlerle belirmeli ve bu seçimler eşitliğe dayanan genel seçimle ve gizli oyla ya da oylama özgürlüğü sağlayacak herhangi bir başka yöntemle dönemsel olarak yapılmalıdır.
Madde 22. Her insan toplumun bir üyesi olarak,sosyal güvenlik haklarına sahiptir.Bu hak,her insanın,ulusal çaba ve uluslararası işbirliği sayesinde ve her ülkenin örgütlenmesi ve kaynakları göz önünde tutularak,kişiliğin gelişmesi ve insanlık onurunun korunması için vazgeçilmez sayılan iktisadi,sosyal ve kültürel haklarını elde etmesine olanak vermelidir.
Madde 23. (1) Herkesin,çalışmaya,işini özgürce seçmeye,adil ve elverişli çalışma koşullarına,işsizliğe karşı korunmaya hakı vardır.
(2) Herkesin,hiçbir ayrım gözetilmeden,eşit işe eşit ücret hakkı vardır.
(3) Her çalışanın,kendisinin ve ailesinin,insanlık onuruna uygun bir yaşam sağlayacak ve gerekirse her türlü sosyal güvenlik olanaklarıyla tamamlanan adil ve yeterli bir ücrete hakkı vardır.
(4) Her insanın,çıkarlarını korumak için başkalarıyla birlikte sendika kurmaya ve kurulmuş olan sendikalara girmeye hakkı vardır.
Madde 24. Hekesin dinlenme ve dinlence,özellikle de çalışma süresini uygun ölçüde sınırlamaya ve dönemsel ücretli tatile hakkı vardır.
Madde 25. (1) Her insanın gerek kendisinin gerekse ailesinin sağlık ve huzurunu güvenceye alacak bir yaşam düzeyini,özellikle yiyecek, giyecek,konut,tıbbi bakım ve benzeri sosyal hizmetlere;işsizlik,hastalık,sakatlık,dulluk,yaşlılık ya da kendi iradesi dışında geçim olanaklarından yoksun kaldığı öteki durumlarda güvenliğe hakkı vardır.
(2) Analık ve çocukluğun özel bir bakım ve yardım görme hakkı vardır. Tüm çocuklar ister evlilik içinde ister evlilik dışında doğmuş olsun aynı sosyal güvenlikten yararlanırlar.
Madde 26. (1) Her insanın öğrenim hakkı vardır.Eğitim,en azından ilk ve temel eğitim düzeyinde parasız olmalıdır.Teknik ve mesleki eğitim genelleştirilmelidir;yüksek öğrenim,yeteneklerine göre tam eşitlikle herkese açık olmalıdır.
(2) Eğitim,insanın kişiliğinin tam olarak gelişmesini sağlamalı ve insan hakları ile temel özgürlüklere saygıyı pekiştirmelidir. Eğitim,anlayış,hoşgörü ve tüm ulusal,dinsel ve ırksal gruplar arasında dostluğun ve ayrıca barışın korunması için Birleşmiş Milletler’in sürdürdüğü etkinliklerin geliştirilmesine yönelik olmalıdır.
(3) Ana babalar çocuklarına verilecek eğitimin seçiminde öncelikle hak sahibidirler.
Madde 27. (1) Her insan,toplumun kültürel yaşamına özgürce katkıda bulunmak,güzel sanatlardan yararlanmak,bilimsel gelişmelere katılmak ve bunların sonuçlarından yararlanmak hakkına sahiptir.
(2) Herkesin kendisine ait bilim,edebiyat ve sanat yapıtlarından doğan maddi ve manevi çıkarlarının korunmasına hakkı vardır.
Madde 28. Herkesin bu Bildirge’de açıklanan hak ve özgürlüklerin,sosyal ve uluslararası düzeyde tam bir işlerlik kazanabileceği bir düzene hakkı vardır.
Madde 29. (1) Her insanın kişiliğinin özgürce ve tam olarak gelişmesine olanak verecek bir topluluğa karşı yükümlülükleri vardır.
(2) Herkes,haklarının kullanımında ve özgürlüklerinden yararlanmada,demokratik topluluklarda ahlak,kamu düzeni ve genel refahın sağlanması için konan ve başkalarının hak ve özgürlüklerinin tanınmasını ve bunlara saygı gösterilmesini sağlamaya yönelik olan yasal kısıtlamalara uymak zorundadır.
(3) Bu hak ve özgürlükler hiç bir durumda Birleşmiş Milletler’in amaç ve ilkelerine aykırı olarak kullanılamaz.
Madde 30. Bu Bildirge’nin hiç bir hükmü bir devlete,gruba ya da bireye, Bildirge’de yer alan hak ve özgürlüklerin yok edilmesine yönelik bir eyleme ya da etkinliğe girişme hakkını vermez.
